รู้จัก “หญ้างวงช้าง” มั้ยคะ?
ถ้าไม่รู้จักก็ไม่แปลกค่ะ เพราะแอดมินถามใครๆ ก็บอกว่าไม่รู้จัก
คนอีสานมีภูมิปัญญาท้องถิ่นทำนายฝนจากดอกหญ้างวงช้าง
หญ้างวงช้างเป็นวัชพืชขึ้นตามทุ่ง สวน ป่า ที่รกร้างทั่วไป เป็นพืชอายุสั้น ลำต้นขนาดเล็ก สูง 10-60 ซ.ม.
ลำต้นอวบน้ำสีเขียว มีขนละเอียดปกคลุมหนาแน่นทั้งลำต้นและใบ เป็นพืชที่เกิดตอนฤดูฝน ถึงหน้าแล้งจะตาย มักพบตามที่ชื้นแฉะ เช่น ตามริมแม่น้ำ ลำคลอง หรือทางนํ้า แหล่งน้ำต่างๆ ท้องนาหรือตามที่รกร้างต่างๆ
หญ้างวงช้างมีประโยชน์ทางยาด้วยนะคะ เราเก็บหญ้างวงช้างทั้งต้นที่เจริญเต็มที่ มีดอก ล้างให้สะอาด ใช้สดหรือตากแห้งเก็บเอาไว้ใช้ก็ได้
หญ้างวงช้างทั้งต้นมีรสขม ใช้เป็นยาเย็น แก้กระหายน้ำ ดับร้อนใน ขับปัสสาวะ แก้บวม แก้พิษปอดอักเสบ มีหนองในช่องหุ้มปอด เจ็บคอ นิ่วในกระเพาะปัสสาวะ เด็กตกใจในเวลากลางคืนบ่อยๆ ปากเปื่อย แผลบวม มีหนอง และแก้ตาฟาง
ในตำรายาไทยโบราณระบุว่า ทั้งต้นเป็นยาแก้กระหายน้ำ ละลายก้อนนิ่ว
ใครรู้จักต้นหญ้างวงช้าง จะลองนำมาทำเป็นยาสมุนไพรก็ดีนะคะ
นำทั้งต้นแบบสดรวมราก 1 ต้นหั่นต้มกับน้ำประมาณ 1.5 ลิตร จนเดือด ดื่มครั้งละ 3 ส่วน 4 แก้ว วันละ 3-4 เวลา ดื่มเวลาใดก็ได้ จะช่วยละลายนิ่วในกระเพาะปัสสาวะให้หายได้
กลับมาเรื่องของการทำนายฝน หญ้างวงช้างทำนายฝนยังไง?
วิธีการทำนายฝนทำได้ง่ายๆ ดูที่ช่อดอกงวงช้าง ปีใดในบริเวณที่มีหญ้างวงช้างออกดอกแล้วช่อดอกม้วนหรือโค้งแสดงว่าปีนั้นน้ำจะดี แต่ถ้าช่อดอกเหยียดตรง แสดงว่าปีนั้นฝนจะแล้ง
เรายังใช้หญ้างวงช้างเป็นตัวชี้วัดความอุดมสมบูรณ์ของไร่นาได้อีกด้วย
เราดูได้ง่ายๆ ถ้าแปลงนาผืนใดมีหญ้างวงช้างเจริญงอกงามได้ดี แสดงว่านาแปลงนั้นมีความอุดมสมบูรณ์ ซึ่งเจ้าของนาไม่จำเป็นต้องเอาปุ๋ยคอกมาใส่
แต่ถ้านาแปลงใดไม่มีหญ้างวงช้างแสดงว่าแปลงนั้นขาดความอุดมสมบูรณ์ ต้องใส่ปุ๋ยมากและต้องดูแลเป็นพิเศษ
เรื่องการใช้หญ้างวงช้างเป็นตัวชี้วัดความสมบูรณ์นี้ ได้จากการเก็บข้อมูลของกลุ่มชนเผ่าผู้ไทหนองสูง บ้านนาตะเบง ต.ภูวง อ.หนองสูง จ.มุกดาหาร เก็บข้อมูลแปลงนาที่มีและไม่มีหญ้างวงช้าง
พบว่า แปลงนาที่มีหญ้างวงช้างเจริญเติบโต ทำนาได้เฉลี่ย 50 กระสอบ
ในรวงข้าว 1 รวง มีข้าวเฉลี่ย 270 เมล็ด
ในขณะที่แปลงที่ไม่มีหญ้างวงช้างได้ผลผลิตเฉลี่ย 30 กระสอบ
ในรวงข้าว 1 รวง มีข้าวเฉลี่ย 180 เมล็ด
ไม่น่าเชื่อว่า…หญ้างวงช้างต้นเล็กๆ จะมีประโยชน์มากมายขนาดนี้
ความหลากหลายในแปลงนาที่ไม่ใช้สารเคมีสร้างสมดุลและความเกื้อกูลให้กันและกันเสมอ
#มูลนิธิสุขภาพไทย #ภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสาน #สมุนไพรไทย #ทำนายฝน
#ภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการเกษตร #สุขภาพชุมชนด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ #สสส.
