บัญชียาจากสมุนไพร เป็นความพยายามของกระทรวงสาธารณสุขที่จะผลักดันยาสมุนไพรให้เข้าสู่ระบบบริการสาธารณสุขของรัฐและเอกชนอย่างเป็นทางการ โดยประกาศบัญชียาจากสมุนไพรเป็นครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ.2542 และประกาศในครั้งที่ 2 ในปี พ.ศ.2549
ก่อนหน้านี้ยาสมุนไพรเป็นยาที่สั่งจ่ายโดยผู้ประกอบการโรคศิลปะแพทย์แผนไทยเท่านั้น มีผู้ประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบันน้อยรายที่จะสั่งจ่ายยาสมุนไพรแก่ผู้ป่วย ทั้งที่ไม่มีกฎหมายใดห้ามไว้ทั้งนี้ด้วยเหตุผล 4 ประการ คือ
ก่อนหน้านี้กระทรวงสาธารณสุขไม่เคยประกาศให้มีบัญชียาจากสมุนไพร เพื่อใช้ในระบบบริการสาธารณสุขแผนปัจจุบันของรัฐอย่างเป็นทางการ
ก่อนหน้านี้การใช้ยาสมุนไพรไม่สามารถเข้าสู่ระบบสวัสดิการเพื่อใช้สิทธิเบิกค่ารักษาพยาบาล ไม่ว่าจะเป็นระบบสิทธิของราชการ สิทธิของการประกันสังคม และสิทธิ 30 บาทรักษาทุกโรค
ผู้ประกอบโรคศิลปะแผนปัจจุบันได้รับการศึกษาอบรมมาทางด้านวิทยาศาสตร์ชีวภาพ อันเป็นศาสตร์ของแผนตะวันตก มิได้เรียนรู้ศาสตร์การแพทย์แผนไทย จึงขาดศรัทธา และขาดความรู้ในการใช้ยาสมุนไพร จึงไม่สั่งจ่ายยาสมุนไพรแก่ผู้ป่วย
ระบบธุรกิจยาแผนปัจจุบันมีอิทธิพลต่อการสั่งจ่ายยาในสถานพยาบาลแผนปัจจุบัน
ปัจจุบันเมื่อมีการประกาศใช้บัญชียาจากสมุนไพรในระบบบริการสาธารณสุขของรัฐ และเอกชน ก็เท่ากับได้ปลดล็อคเงื่อนไขข้อ 1 และข้อ 2 ออกไป แต่เงื่อนไขข้อที่ 3 และข้อที่ 4 ยังเป็นอุปสรรค แต่ก็สามารถขจัดอุปสรรคนี้ออกไปโดยการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนผู้บริโภครับทราบอย่างกว้างขวางว่า “ยาจากสมุนไพรได้รับการรับรองจากกระทรวงสาธารณสุขให้สั่งจ่ายในโรงพยาบาลแผนปัจจุบันได้แล้ว” และที่สำคัญคือข้าราชการสามารถใช้สิทธิเบิก และประชาชนทั่วไปสามารถใช้สิทธิในระบบประกันสังคม และสวัสดิการในระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า
นอกจากยาสมุนไพรจะมีพิษข้างเคียงน้อยกว่ายาจากเภสัชเคมีแล้ว ยังเป็นยาที่สามารถผลิตจากวัตถุดิบสมุนไพรที่มีอยู่ในประเทศ ช่วยลดการนำเข้ายาจากต่างประเทศ และอาจช่วยประหยัดเงินตรา มิให้รั่วไหลออกนอกประเทศได้ปีละหลายพันล้านบาทหากคนไทยนิยมใช้สมุนไพรกันมากขึ้น
ดังนั้นการให้ความรู้อย่างถูกต้องแก่ประชาชนเกี่ยวกับ ข้อบ่งใช้ ขนาดและวิธีใช้ ข้อห้ามใช้ ฯลฯ ของยาจากสมุนไพร เพื่อให้เกิดความเข้าใจและความมั่นใจในการใช้ยาจึงต้องทำอย่างเร่งด่วน และรายชื่อยาจากสมุนไพรทุกตำรับทุกตัวที่มีอยู่ในบัญชียาจากสมุนไพร ล้วนผ่านการศึกษามาอย่างดีจากผู้เชี่ยวชาญด้านยาว่ามีสรรพคุณตามข้อบ่งใช้ และมีความปลอดภัยสูง ขอให้ผู้บริโภคศึกษาบัญชียาจากสมุนไพรให้ละเอียดถี่ถ้วน
ปัจจุบันบัญชียาหลักแห่งชาติจากสมุนไพร มีการปรับปรุงล่าสุดโดย ประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ พ.ศ.2556 ประกาศ ณ วันที่ 7 สิงหาคม 2556 และประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2556
และล่าสุดเป็นประกาศคณะกรรมการพัฒนาระบบยาแห่งชาติ เรื่อง บัญชียาหลักแห่งชาติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2559 ลงในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 10 พฤศจิกายน 2559
ซึ่งได้แบ่งกลุ่ม 2 กลุ่ม ได้แก่
กลุ่ม 1 ยาแผนไทยหรือยาแผนโบราณ จำนวน 50 รายการ
กลุ่ม 2 ยาพัฒนาจากสมุนไพร จำนวน 24 รายการ
update : ดาวน์โหลดไฟล์ได้ที่นี่ คลิก บัญชียาหลัแห่งชาติจากสมุนไพร ปี2566
