ความรู้ทางวิทยาศาสตร์กับภูมิปัญญาท้องถิ่น
ระบบการศึกษาบ้านเราในปัจจุบันใช้องค์ความรู้ทางตะวันตกมากกว่าองค์ความรู้ทางด้านตะวันออกหรือภูมิปัญญาที่มาจากฐานของภูมิปัญญาท้องถิ่น
การถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นส่วนใหญ่ผ่านการบอกเล่า เมื่อเวลาผ่านไปเรื่องเล่าเหล่านั้นอาจจะมีการต่อเติมตามจินตนาการของผู้เล่า ทำให้เรื่องที่เกิดขึ้นดูแล้วเป็นเรื่องที่ไม่เป็นเรื่องจริง
คุณผู้อ่านรู้สึกเหมือนแอดมินมั้ยคะว่า หลายครั้งที่ได้ฟังเรื่องเล่าหรือนิทานพื้นบ้าน เรารู้นะว่านิทานเรื่องนี้มีคำสอนและมีภูมิปัญญาบางอย่างซ่อนอยู่ แต่เมื่อคนเล่าบอกว่า เป็นเรื่องจริงๆ นะ นิทานเรื่องนี้เป็นเรื่องจริง แล้วเล่าต่อๆ กันมา
ด้วยความที่เนื้อเรื่องอาจจะดูเหนือจริงบ้าง ไม่สมจริงบ้าง
…ทำให้เราไม่เชื่อว่าเรื่องที่เล่ามานั้นเป็นเรื่องจริง
เพราะขาดความน่าเชื่อถือ
หากเป็นเช่นนี้ต่อไป การส่งต่อหรือการถ่ายทอดภูมิปัญญาอาจสูญหายได้
ความรู้ที่มีอยู่กับคนรุ่นก่อน คนเฒ่าคนแก่ที่นับวันอายุมากขึ้น ความจำเรื่องสั้นจึงไม่สามารถถ่ายทอดไปสู่รุ่นลูกรุ่นหลายต่อไปได้ ทำให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นลดน้อยลง
ความเข้าใจในธรรมชาติของท้องถิ่นถูกลดทอนลง ก่อให้เกิดผลกระทบต่อการจัดการสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในชุมชนนั้นๆ
คำที่ปู่ย่าตายายพร่ำสอนเราตั้งแต่เล็กแต่น้อย เราจะมองว่าเป็นเรื่องน่าเบื่อ เป็นเรื่องโบราณ เป็นเรื่องเก่าแล้วและไม่เชื่อฟัง พร้อมที่จะลืมมันไป
เรามักจะเอาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่เน้นไปแนวทางพิสูจน์ได้มาถกเถียงกับปู่ย่าตายายที่จะบอกและสอนเราซึ่งเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ใช้เวลานานในการค้นหา สะสมและถอดบทเรียนมาเป็นองค์ความรู้
ภูมิปัญญาที่เรานำมาใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น เรื่องการปลูกต้นไม้ตามทิศ สืบทอดกันในลักษณะความเชื่อ ลองดูตามความเป็นจริง เป็นการบอกถึงตำแหน่งที่ควรปลูกเพื่อให้ได้ประโยชน์ของต้นไม้นั้นๆ
เช่น ปลูกไม้หอมต้องปลูกทิศเหนือ เพื่อให้ได้ประโยชน์จากกลิ่นหอมของดอกไม้
แต่ไม้บางชนิดที่มีละอองเกสรละเอียดมาก และทำให้เกิดอาการแพ้ จำเป็นต้องปลูกในทิศที่อยู่ใต้ลม
ที่สำคัญคือภูมิปัญญาในการปลูกต้นไม้รอบบ้าน เพื่อใช้เป็นอาหาร ใช้เป็นยาสมุนไพร ประกอบพิธีกรรม และช่วยคลายเครียด
แต่หลักการตกแต่งสวนในปัจจุบันไม่ได้คำนึงถึงเรื่องเหล่านี้เลย จะเน้นความสวยงามมากกว่า
แม้ว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นเป็นเรื่องที่พิสูจน์ไม่ได้ทางวิทยาศาสตร์ แต่เชื่อมั้ยล่ะคะว่า ทุกคนยอมรับ
อาจะดูย้อนแยงกันอยู่นะคะ แต่ก็ต้องยอมรับว่ามันเป็นเช่นนี้จริงๆ
ภูมิปัญญาท้องถิ่นยังเข้าไปจัดการสิ่งแวดล้อมในชุมชนได้อีกด้วย
โพสต์หน้าค่อยไปดูในชุมชนด้วยกันค่ะ
#มูลนิธิสุขภาพไทย #ภูมิปัญญาท้องถิ่น #สุขภาพชุมชนด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ #สสส.
