อีกไม่กี่เดือนจะถึงฤดูฝนแล้ว ลองเอาภูมิปัญญาเหล่านี้ไปทำนายฝนกันดูนะคะ
วันนี้แอดมินมีภูมิปัญญาทำนายปริมาณน้ำฝนจากสัตว์อีกชนิดหนึ่ง …เชื่อว่าไม่มีใครคาดคิดว่าจะใช้ทำนายได้
สัตว์ที่พูดถึงคือ…”อึ่งเผ้า” หรือ “อึ่งปากขวด” …
เอ๊ะ! อึ่งมีแยกชนิดด้วยเหรอ นึกว่า…อึ่งทุกตัวก็คืออึ่ง
อึ่ง ก็เหมือนกับสัตว์ชนิดอื่นๆ ค่ะ ที่มีหลายสายพันธุ์
”อึ่งเผ้า” มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Glyphogrossus molossus
คุณผู้อ่านคะ…เคยกิน “อึ่ง” มั้ยคะ?
ถ้าถามแอดมินว่าเคยกินอึ่งมั้ย…ตอบเลยว่า “ไม่ๆๆ ไม่ๆ ไม่เคยกิน”
อย่าว่าแต่อึ่งเลยคะ …กบก็ไม่เคยกิน
ภาคอีสานนิยมกิน “อึ่ง” กันนะคะ จะจับอึ่งมากินในช่วงเดือน 3 ถึงเดือน 4
ถ้า “อึ่งเผ้า” ร้องทุกครั้งที่ฝนตก แสดงว่าปีนั้นจะมีฝนตกน้อย …
แล้วเรารู้ได้อย่างไร?
ผิวหนังของอึ่งเผ้ามีความไวต่อความชื้นในอากาศ ถ้าความชื้นในอากาศมีน้อย แสดงว่ามีฝนน้อย
ฉะนั้นตัวผู้จึงพยายามร้องหาตัวเมียเมื่อฝนตกเพื่อจะรีบผสมพันธุ์ให้ทันกับปริมาณน้ำที่มีน้อย
เราลองมาดูการทำนายฝนจากพิธีกรรมของคนอีสานกันบ้างนะคะ
“การทำนาให้ผีตาแฮก” หรือ พิธีแรกนาขวัญแบบอีสาน จะดู “ความแรงของลม” ในช่วงเดือน 11 และเดือน 12
การปฏิบัติแบบดั้งเดิมจะทำนาให้ผีตาแฮกก่อนจะทำนาผืนใหญ่เป็นเวลา 1 เดือน
การปฏิบัติตามภูมิปัญญานี้ยังปรากฏให้เห็นเกือบทุกชุมชนของภาคอีสาน โดยจัดทำเป็นแปลงเล็กๆ ตามมุมของปิ้งหรือแปลงนาแต่ละแปลง เพื่อปลูกข้าวประมาณ 7-14 กอ
เนื่องจากการถ่ายทอดภูมิปัญญานี้เป็นไปในลักษณะบอกและให้ทำตามบรรพบุรุษ อีกทั้งไม่ได้อธิบายเหตุผลการทำเช่นนี้ ทำให้ลูกหลานที่ปฏิบัติตามภูมิปัญญานี้ไม่เข้าใจอย่างลึกซึ้ง ทำให้การทำนาให้ผีตาแฮกกลายเป็นพิธีกรรมที่ทำเพื่อบำรุงขวัญหรือตอบสนองทางจิตวิญญาณเพียงอย่างเดียว
และสายพันธุ์ข้าวที่ใช้ได้มีการพัฒนาปรับปรุงไปตามสถานการณ์ทางสังคมที่เปลี่ยนแปลงไป
การทำนาให้ผีตาแฮกจึงเป็นเพียงพิธีกรรมที่ปฏิบัติตามความพึงพอใจของเจ้าของนา
แต่ในความเป็นจริง การทำนาให้ผีตาแฮกมีคำอธิบายทางวิทยาศาสตร์ด้วยนะคะ …เป็นการควบคุมศัตรูพืชรูปแบบหนึ่ง
ผืนนาของคนอีสานส่วนใหญ่มีพื้นที่ติดกันเป็นบริเวณกว้าง
การทำนาให้ผีตาแฮกตามมุมนาของทุกแปลงในเวลาเดียวกัน เมื่อข้าวตาแฮกมีอายุได้ 1 เดือน จะมีกลิ่นหอม สีสวย ทำให้แมลงมากัดกินเป็นอาหาร เมื่อแมลงวางไข่ วงชีวิตในปีนั้นก็จะสิ้นสุดลง
เมื่อข้าวในนาผืนใหญ่เจริญเติบโตขึ้นมาก็จะไม่มีศัตรูมารบกวน หรือมีจำนวนน้อย สามารถจัดการได้ไม่ยาก
#มูลนิธิสุขภาพไทย #ภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสาน #สมุนไพรไทย #ทำนายฝน
#ภูมิปัญญาท้องถิ่นกับการเกษตร #สุขภาพชุมชนด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ #สสส.
