เมื่อไม่นานมานี้มีรายงานผลการสำรวจความเห็นของผู้เชี่ยวชาญการแพทย์แผนไทยว่า ตำรับยาไทยขนานใดที่เห็นพ้องกันว่าน่าจะป้องกันหรือรักษาโรคโควิด-19 ได้ผลดี โดยใช้วิธีการลงคะแนนเสียงโหวตผ่านอาจารย์กู(Google form) ซึ่งก็คือ การสร้างแบบสอบถามรวบรวมข้อมูลทางออนไลน์ ทำให้มีผู้เข้าร่วมอย่างกว้างขวาง และได้ผลสรุปที่ตรงเป้าอย่างรวดเร็วโดยไม่มีการฮั้วหรือการซื้อเสียงแบบการเข้าคูหากาบัตรเลือกตั้ง(ฮา) ผลการสำรวจซึ่งยังไม่ใช่ผลการศึกษา ปรากฏว่าคนจำนวนมากลงคะแนนโหวตสูงสุดด้านป้องกันโรคโควิด-19 คือ “มหาพิกัดตรีผลา แก้เสมหะสมุฏฐาน “ นั่นเอง
คนไทยตาดำๆ อย่าบอกนะว่าไม่รู้จัก “ยาตรีผลา” ขนาดฝรั่งตาน้ำข้าวยังมีสโลแกนติดปากว่า “เมื่อป่วยไข้ไม่แน่ใจว่าจะใช้ยาอะไร ให้กินยาตรีผลาได้เลย” (When in doubt,use Tribala.) ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ไม่ใช่เฟคนิวส์(ฮา) เพราะตรีผลาเป็นตำรับยาโบราณที่ปรุงจากผลไม้ป่า 3 อย่าง คือสมอไทย สมอพิเภก และมะขามป้อม ซึ่งชาวพุทธรู้จักกันดีเพราะเป็นผลไม้ยาที่พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้พระฉันหลังเพลได้ เพื่อแก้สมุฏฐานโรคหรือแก้สาเหตุหลักที่ก่อให้เกิดโรคในร่างกายนั่นเอง
ผลไม้ทั้ง 3 อย่างเป็นผลไม้ธรรมดาที่เคยมีอยู่เต็มป่า แต่เมื่อนำมารวมกันเป็นตำรับทรีอินวัน ก็กลายร่างเป็นตำรับยาที่ไม่ธรรมดา จึงชวนมาทำความเข้าใจและอธิบายให้แจ่มชัดขึ้น เพราะไม่ใช่มีสรรพคุณเพียงแค่แก้อาการที่เห็นภายนอกเล็กๆ น้อยๆ เท่านั้น เช่น แก้ไอ แก้เสมหะ แก้ท้องผูก เป็นต้น แต่สามารถพุ่งเป้าไปแก้ที่สมุฏฐานอันเป็นต้นเหตุของการเกิดโรคได้เลย ดังนั้น ยาตรีผลาจึงมีชื่อเรียกอย่างยิ่งใหญ่ไม่ธรรมดาว่า“พิกัดตรีผลาสมุฏฐาน” เพราะเป็นยาแก้สาเหตุหลักของโรค ไม่ใช่แค่แก้อาการจิ๊บจ๊อยเท่านั้น
ในพระคาถาธรรมบท ตอนชราวรรค กล่าวไว้ว่า “ร่างกายนี้เป็นรังแห่งโรค” อันเป็นที่มาของศาสตร์การแพทย์แผนไทยที่ว่าด้วย”มหาพิกัด” หรือตำรับยาใหญ่ ซึ่งมีความขึ้นต้นตรงกับธรรมบทว่า”กายแห่งบุคคลทั้งหลายนี้ เป็นที่ตั้งแห่งกองสมุฏฐาน” และที่สำคัญ คือ มีข้อสรุปในการวินิจฉัยโรคว่า“สมุฏฐานนี้เป็นรากแก้วแห่งโรคทั้งหลาย” พร้อมกับชี้แนวทางรักษาไว้ด้วยว่า ”ถ้าจะแก้(หรือรักษาโรคให้เด็ดขาด)ต้องแก้ในกองสมุฏฐานเป็นอาทิ(หรือเป็นหลัก)”นั่นเอง
กลับมาที่ผลโหวตให้มหาพิกัดตรีผลา ตำรับที่แก้เสมหะสมุฏฐาน ก็มีคำถามว่า ทำไมต้องพุ่งเป้าไปที่การแก้ “เสมหะสมุฏฐาน” สำหรับคนทั่วไปที่ไม่ใช่หมอแผนไทย ก็มักเข้าใจแบบหมอแผนปัจจุบันว่า “เสมหะ”หมายถึง “เมือกที่ร่างกายขับออกมาทางลำคอและปาก เนื่องจากการระคายเคืองในระบบทางเดินหายใจส่วนต้น” หรือหมายถึง ”มูกที่ข้นกว่าปกติเนื่องจากการขากออกมาจากทางทางเดินหายใจ” ถ้าว่ากันตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย หากใครอธิบาย “เสมหะ”ตามนิยามแผนตะวันตกดังกล่าว ก็สอบตกแน่นอน เพราะคำว่า “เสมหะ” มิได้หมายถึงแค่ของเสียที่เป็นเมือกข้นหรือเสลดที่ขากออกมาทางปากจากทางเดินหายใจเท่านั้น แต่หมายถึงพลังงานและคุณลักษณะของมวลธาตุดินและธาตุน้ำที่เป็นโครงสร้างหลักของร่างกายที่พระท่านเรียกว่า ทวัตติงสาการหรืออาการ 32 นั่นแหละ ด้วยเหตุนี้ ในพระคัมภีร์วรโยคสาร ว่าด้วย เทหลักษณะที่แบ่งลักษณะมวลของร่างกายไว้ 3 ประเภท คือ ผอม(กฤษเทหะ) อ้วน(ถูละเทหะ)และปานกลาง(มัชฌิมเทหะ) จึงระบุว่า “คนอ้วนพึงกระทำให้ผอม” โดยใช้ยาตรีผลาเพื่อลดความอ้วน ซึ่งก็คือ การใช้ยาตรีผลา แก้เสมหะสมุฏฐานเพื่อทำให้มวลเสมหะซึ่งเป็นน้ำหนักของร่างกายลดลงนั่นเอง ศาสตร์แพทย์แผนไทยถือว่า ความอ้วนเป็น ถูละเทหะคือลักษณะที่ไม่ดีทำให้ร่างกายอ่อนแอเป็นบ่อเกิดของโรคภัยไข้เจ็บมากมาย
ในคัมภีร์วรโยคสาร ท่านให้ใช้พิกัดตรีผลาแบบเสมอภาค คือใช้สมุนไพรแต่ละตัวน้ำหนักเท่ากัน บดผงละลายน้ำผึ้ง กินครั้งละ 1 ช้อนชา 4 เวลาก่อนอาหารและก่อนนอน หากกินยานี้เป็นประจำท่านว่า “คนอ้วนกลายเป็นผอมแล” ยิ่งถ้าใช้ตำรับตรีผลาต้มกินกับแก่นประดู่ แก่นขี้เหล็ก เจตมูลเพลิงแดง และขมิ้นชัน ด้วยแล้ว นอกจากจะมีสรรพคุณทำให้ “กายอ้วนกลับผอมเป็นปรกติดีแล” ก็ยัง “มีคุณมากเกิดกำลังดังช้างสาร” ต้านภัยโรคร้ายได้หายห่วง แต่ใน”คัมภีร์สรรพคุณแลมหาพิกัด”นั้น ท่านให้ใช้สมุนไพรแต่ละชนิดน้ำหนักไม่เท่ากัน กล่าวคือ ตำรับตรีผลาแก้เสมหะสมุฏฐาน ให้ใช้ผลไม้ 3 ชนิด ในสัดส่วนน้ำหนักดังนี้ เนื้อสมออัพยา(หรือสมอไทยหรือสมอเทศ อย่างใดอย่างหนึ่ง) 1 ส่วน เนื้อสมอพิเภก 2 ส่วน และเนื้อมะขามป้อม 3 ส่วน บดผง หรือชงน้ำดื่มครั้งละ 1 ช้อนชา 4 เวลาก่อนอาหารและก่อนนอน เพื่อควบคุมเสมหะสมุฏฐานโดยรวมของร่างกายให้เป็นปกติ ไม่ให้โรคทางเดินหายใจอย่างไข้หวัดน้อย หวัดใหญ่เข้าแทรกได้ง่ายๆ ก็น่าจะมีผลต่อหวัดโควิด ซึ่งหากได้ศึกษาอย่างลึกซึ้งต่อไปน่าจะเป็นประโยชน์มาก
ตำรับยาตรีผลา ทั้งที่เป็นมหาพิกัดและพิกัดเสมอภาค คือตำรับยาไทยที่ควรค่าแก่การส่งเสริมการใช้ และน่าจะเป็นทางเลือกในสถานการณ์ไวรัสโคโรน่า SARS 2 แต่คงใช้ต้านไวรัสคอร์รัปชัน SAR TU ไม่ได้ (ฮา) อย่างไรก็ตาม ในยามนี้ต้องท่องขึ้นใจไว้ว่า ถึงมีตรีผลา ก็อย่าการ์ดตกโดยเด็ดขาด.
