เคยได้ยินคำว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” ใช่มั้ยคะ?
งั้นถามตรงๆ เลยว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” หมายถึงอะไร หรือ เข้าใจคำว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” มั้ยคะ?
เหมือนว่าจะเป็นคำถามที่ดูหยาบคายไปสักนิด แต่เชื่อว่ามีหลายคนรู้สึกว่าจะเข้าใจ แต่ไม่ยังเคลียร์มากนัก ถ้าได้คำอธิบายก็จะดีมาก
แอดมินสารภาพตามตรงเลยคะว่า …เมื่อก่อน ตอนที่ได้ยินคำว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น”
ถึงขนาดต้องอุทานคำว่า …อิหยังวะ!
รู้สึกและคิดว่า มันเป็นศัพท์ชั้นสูง เข้าใจยากจัง
พอได้เข้ามาคลุกคลีและทำงานวิจัย ทำงานข้อมูลกับชุมชนมากขึ้น ถึงได้เข้าใจมากขึ้น จริงๆ
แอดมินมีเรื่องราวของ “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” มาแชร์หลายเรื่อง
ก่อนที่จะไปเล่าเรื่อง “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” เรามาทำความเข้าใจให้ตรงกันก่อนว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น” หมายถึง…
“ภูมิปัญญาท้องถิ่น” หรือจะเรียก “องค์ความรู้ท้องถิ่น” ก็คืออันเดียวกัน ความนิยมจะเรียกว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น”
ภาษาอังกฤษที่ใช้ก็มี Indigenous Knowledge หรือ IK เป็นองค์ความรู้ ภูมิปัญญาดั้งเดิมของชุมชนแต่ละชาติพันธุ์
Traditional Knowledge หรือ TK เป็นองค์ความรู้ ภูมิปัญญาดั้งเดิมในแต่ละชุมชนเป็นระยะเวลายาวนาน
Local Knowledge เป็นองค์ความรู้ ภูมิปัญญาดั้งเดิมที่แต่ละชุมชนรับจากภูมิปัญญาเดิมหรือองค์ความรู้ภายนอกมาปรับใช้ภายในชุมชน หรือเป็นองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นใหม่เป็นระยะเวลาไม่นานนัก
ภาษาอังกฤษทั้ง 3 คำนี้มีรายละเอียดเชิงลึกที่แตกต่างกัน แต่ความหมายรวมๆ หมายถึง ความรู้ที่เกิดขึ้นในชุมชนนั้นๆ
การถ่ายทอดภูมิปัญญาแบบพื้นบ้านเป็นการถ่ายทอดกันแบบปากต่อปาก อาจมีการบันทึกบ้างในรูปแบบภาพวาดตามผนังถ้ำวัด หรือเป็นการแสดง บทเพลง นิทานพื้นบ้าน
ภูมิปัญญาส่วนใหญ่จะมีความแตกต่างกันออกไปในแต่ละท้องถิ่น เพราะแต่ละท้องถิ่นมีสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกัน
จึงเป็นที่มาของคำว่า “ภูมิปัญญาท้องถิ่น”
ภูมิปัญญาท้องถิ่น แบ่งได้เป็น 2 ลักษณะค่ะ ลักษณะแรกเป็นภูมิปัญญาที่เป็นนามธรรม เช่น ความเชื่อ ประเพณี พิธีกรรม
ภูมิปัญญาที่สองคือภูมิปัญญาที่เป็นรูปธรรม เช่น เกษตรพื้นบ้าน การดูแลสุขภาพ
หลักการสำคัญของภูมิปัญญาก็คือ ภูมิปัญญาเกิดขึ้นและดำรงอยู่ภายใต้ความเป็นสาธารณะไม่มีการจับจองเป็นเจ้าของ
การถ่ายทอดภูมิปัญญาของคนสมัยก่อนทำโดยการบอกเล่า เราเป็นผู้รับการถ่ายทอด อาจจะไม่สามารถรับองค์ความรู้ได้ทั้งหมด รวมถึงการถ่ายทอดองค์ความรู้ในรูปแบบภาคปฏิบัติที่ต้องทำตามคำสอนของผู้ใหญ่ที่ไม่ค่อยได้อธิบายเหตุผลและรายละเอียด
ฉะนั้น การดำรงอยู่ของภูมิปัญญาท้องถิ่นอยู่บนพื้นฐานของความเคารพและศรัทธา
เราจะได้ประโยชน์อะไรจากภูมิปัญญาท้องถิ่น… โพสต์หน้าจะมาเล่าให้ฟังค่ะ
#หมอพื้นบ้าน #ภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสาน #ปลูกพืชสมุนไพร #ภูมิปัญญาท้องถิ่น
#สุขภาพชุมชนด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านสุขภาพ #สสส.
